Warunki uzyskania emerytury minimalnej w Polsce

Aby otrzymać gwarantowaną minimalną emeryturę z ZUS, należy spełnić dwa podstawowe warunki:

• Osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego – obecnie 65 lat dla mężczyzn oraz 60 lat dla kobiet.
• Wykazanie wymaganego minimalnego stażu ubezpieczeniowego (okresów składkowych i nieskładkowych) – co najmniej 25 lat dla mężczyzn i 20 lat dla kobiet.

Spełnienie powyższych kryteriów gwarantuje podniesienie wyliczonej emerytury do poziomu ustawowej najniższej emerytury (emerytury minimalnej). Zgodnie z art. 87 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jeśli emeryt (urodzony po 1948 r.) osiągnął wiek emerytalny i ma wymagany staż 25/20 lat, to nawet jeśli jego wyliczona emerytura jest niższa od minimum, państwo dopłaci różnicę do kwoty minimalnej. Aktualna kwota minimalnej emerytury (po waloryzacji w marcu 2025 r.) wynosi 1878,91 zł brutto miesięcznie.

W zreformowanym systemie emerytalnym (dla osób urodzonych po 1948 r.) długość stażu nie decyduje o samym prawie do emerytury – prawo do jakiegokolwiek świadczenia nabywa się już po osiągnięciu wieku emerytalnego, nawet przy bardzo krótkim okresie ubezpieczenia. Jednak dopiero odpowiednio długi staż uprawnia do gwarantowanej minimalnej wysokości tego świadczenia. Innymi słowy, osoba w wieku emerytalnym z nawet symbolicznym kapitałem składkowym dostanie emeryturę, lecz będzie ona niższa od minimalnej (tzw. emerytura groszowa), jeśli brakuje wymaganego stażu. Natomiast osoba spełniająca warunek lat pracy ma zagwarantowane podniesienie świadczenia do ustawowego minimum, bez względu na niską kwotę zgromadzonych składek.

Umowa zlecenie a okresy składkowe

Umowa zlecenie jest co prawda umową cywilnoprawną, a nie pracowniczą, jednak okresy przepracowane na zleceniu mogą zaliczać się do stażu emerytalnego, o ile były odprowadzane składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Zasady ZUS stanowią jasno, że każdy okres, za który opłacono składki na ubezpieczenia społeczne – niezależnie od tytułu (umowa o pracę czy umowa cywilnoprawna) – jest traktowany jako okres składkowy uprawniający do emerytury. Innymi słowy, jeśli z tytułu umowy zlecenia odprowadzano pełne składki emerytalno-rentowe, to czas takiej pracy zostaje uwzględniony przez ZUS przy ustalaniu stażu ubezpieczeniowego wymaganego do emerytury minimalnej.

W opisanym przypadku osoba przez 25 lat wykonywała pracę na podstawie umowy zlecenia stanowiącej jej jedyne źródło dochodu, regularnie opłacając składki ZUS od kwoty 100 zł brutto miesięcznie. Ponieważ nie miała innego tytułu ubezpieczenia, podlegała obowiązkowym składkom emerytalnym i rentowym z tej umowy (zgodnie z przepisami również aktualnie wymagającymi oskładkowania umów zlecenia przy braku etatu lub przychodów poniżej pensji minimalnej). Taki okres pracy w całości wlicza się do okresów składkowych – w efekcie 25 lat opłacania składek na zleceniu jest traktowane jak 25 lat stażu ubezpieczeniowego. Tym samym spełniony został wymóg długości stażu do emerytury minimalnej dla mężczyzny (25 lat). Należy podkreślić, że dotychczas umowy zlecenia nie liczyły się do tzw. stażu pracy w rozumieniu prawa pracy (np. uprawnień urlopowych), jednak wpływały na staż emerytalny poprzez odprowadzane składki. Od 1 stycznia 2026 r. wejdą zresztą w życie przepisy wliczające formalnie umowy zlecenia i działalność gospodarczą do stażu pracy, co ma zlikwidować dotychczasowe różnice w traktowaniu takich okresów zatrudnienia. Już teraz jednak w kontekście prawa do emerytury minimalnej liczy się fakt opłacania składek, nie rodzaj umowy – dzięki temu długoletnia praca na zleceniu również buduje uprawnienia emerytalne.

Niskie składki a prawo do minimalnej emerytury

Sama długość okresów składkowych (25 lat w omawianym przypadku) wystarcza do uzyskania prawa do emerytury minimalnej, pod warunkiem osiągnięcia wieku emerytalnego. Niska kwota składek odprowadzanych od umowy zlecenia nie eliminuje możliwości otrzymania minimalnej emerytury – wręcz przeciwnie, to dla takich sytuacji przewidziano mechanizm dopłaty. Państwo gwarantuje świadczenie w wysokości najniższej emerytury osobom o bardzo niskich zarobkach, jeśli tylko długo uczestniczyły w systemie ubezpieczeń społecznych. Do tej grupy należą m.in. ubezpieczeni, którzy zarabiali skrajnie mało lub mieli przerwy w karierze, ale wykazali wymagany staż – w ich przypadku budżet państwa wyrównuje emeryturę do poziomu minimum.

W praktyce oznacza to, że choć wyliczone świadczenie z tytułu odprowadzania składek od 100 zł miesięcznie byłoby symboliczne (prawdopodobnie zaledwie kilkadziesiąt złotych brutto), to dzięki 25-letniemu stażowi ZUS podwyższy je do obowiązującej kwoty 1878,91 zł brutto (stan na 2025 r.). Osoba z pytania ma więc pełne prawo do minimalnej emerytury – sama długoletnia obecność w systemie ubezpieczeń społecznych wystarcza, by otrzymać gwarantowane świadczenie na poziomie minimum, niezależnie od tego, że składki były odprowadzane od bardzo niskiej podstawy.

Warto dodać, że gdyby długość stażu okazała się niewystarczająca (np. byłaby krótsza niż 25 lat dla mężczyzny), wówczas emerytura zostałaby przyznana, ale bez podwyższenia do minimum. Takie świadczenia mogą być niezwykle niskie – skrajnym przypadkiem jest osoba, która mając jedynie jeden dzień ubezpieczenia na umowie zleceniu po 1999 r. otrzymuje emeryturę 0,01 zł miesięcznie. Według danych ZUS w marcu 2025 r. aż 437,9 tys. osób pobierało emerytury niższe od minimalnej, ponieważ nie spełnili warunku stażowego lub pracowali w formach nieoskładkowanych. Nasz bohater tego problemu uniknie takiego losu – legitymując się 25-letnim okresem składkowym, nabędzie prawo do najniższej emerytury przewidzianej przepisami i otrzyma wyrównanie swojego świadczenia do ustawowego poziomu.

Podsumowując: osoba, która przez 25 lat opłacała składki od umowy zlecenia (100 zł brutto miesięcznie) i osiągnęła wiek emerytalny (65 lat), będzie uprawniona do emerytury minimalnej. Wymagany staż ubezpieczeniowy został osiągnięty, a niska podstawa składek nie stanowi przeszkody – zgodnie z obowiązującymi przepisami ZUS świadczenie zostanie podwyższone do kwoty najniższej emerytury gwarantowanej w Polsce. Wszystkie 25 lat na umowie zleceniu (przy odprowadzaniu pełnych składek) zaliczają się do okresów składkowych, więc sama długość stażu wystarcza, by zapewnić bezpieczeństwo socjalne na starość w postaci minimalnej emerytury.

Źródła: Przepisy ustawy emerytalnej i stanowisko ZUS (art. 87 ustawy o FUS); dane i wyjaśnienia Ministerstwa Rodziny i ZUS dotyczące emerytury minimalnej; informacje prawne o zaliczaniu umów zlecenia do okresów składkowych; analiza przypadków emerytur niższych od minimalnej.