Legalność zamknięcia JDG i kontynuacji działalności w spółce z o.o.

Samo zamknięcia jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG) i rozpoczęcie działalności przez nowo założoną spółkę z o.o. nie jest zakazane – prawo dopuszcza zmianę formy prowadzenia biznesu. Co więcej, sądy potwierdzają, że takie działania nie oznaczają automatycznie utraty dotychczasowych uprawnień podatkowych. Przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że samo zakończenie JDG i późniejsze ponowne rozpoczęcie działalności, nawet w innej formie prawnej, nie skutkuje utratą prawa do podatku liniowego – ustawa nie przewiduje, by likwidacja działalności sama w sobie odbierała podatnikowi to uprawnienie. Zatem z perspektywy prawa podatkowego samo przeniesienie biznesu do spółki z o.o. nie jest traktowane jako czyn niedozwolony – to legalna zmiana formy prowadzenia działalności gospodarczej.

Należy jednak odróżnić formalną procedurę przekształcenia JDG w spółkę (uregulowaną w Kodeksie spółek handlowych) od prostego zamknięcia JDG i założenia nowej spółki. Formalne przekształcenie zapewnia pełną sukcesję praw i obowiązków (spółka "wstępuje" we wszystkie prawa i zobowiązania dawnej JDG), ale wiąże się z pewnymi ograniczeniami podatkowymi w okresie przejściowym. Przykładowo, spółka z o.o. powstała w wyniku przekształcenia JDG nie może korzystać z obniżonej stawki CIT 9% w roku przekształcenia oraz następnym – dopiero od kolejnego roku może płacić 9% podatek dochodowy (przy spełnieniu warunku małego przychodu). Natomiast założenie zupełnie nowej spółki (po likwidacji JDG) formalnie nie jest "przekształceniem", więc to ograniczenie nie obowiązuje – nowa spółka może od razu korzystać z 9% CIT, co bywa postrzegane jako obejście wspomnianego obostrzenia. Mimo że jest to zgodne z literą prawa, fiskus może patrzeć na takie działanie podejrzliwie, jeśli jedynym motywem założenia nowej spółki było natychmiastowe skorzystanie z preferencji podatkowej.

Podsumowując: zmiana formy działalności z JDG na spółkę z o.o. jest co do zasady legalna, ale w praktyce trzeba ją przeprowadzić starannie. Należy zamknąć JDG zgodnie z procedurami (m.in. wykreślenie z CEIDG, rozliczenie podatków na dzień likwidacji, zgłoszenie VAT-Z itp.) oraz prawidłowo rozpocząć działalność spółki (rejestracja w KRS, zgłoszenia NIP/REGON/VAT). Sama kontynuacja obsługi tych samych klientów i wykorzystanie dotychczasowego know-how nie jest zabroniona – wiedza i doświadczenie przedsiębiorcy mogą służyć nowej spółce. Warto jednak zawrzeć formalne umowy przenoszące do spółki określone składniki dawnego biznesu (np. przeniesienie bazy klientów, praw do znaku towarowego czy technologii), aby jasno uregulować korzystanie z "know-how" wypracowanego w JDG.

Ryzyka podatkowe przy przenoszeniu działalności do spółki z o.o.

Choć taka operacja jest legalna, wiąże się z kilkoma potencjalnymi ryzykami podatkowymi. Oto najważniejsze obszary, na które należy zwrócić uwagę:

• Podatek VAT: Zamykanie JDG oznacza obowiązek sporządzenia spisu z natury i opodatkowania towarów pozostałych na dzień likwidacji, od których odliczono VAT. W praktyce przedsiębiorca kończący JDG musi wykazać VAT od niesprzedanych towarów i środków trwałych, jak gdyby zostały one zużyte na cele osobiste. Próba "przerzucenia" ich do nowej spółki bez rozliczenia VAT może skutkować zaległością podatkową. Jeśli np. majątek JDG (towary, wyposażenie) zostanie sprzedany albo wniesiony aportem do spółki, należy prawidłowo rozliczyć VAT od takiej transakcji bądź upewnić się, że spełnia ona warunki wyłączenia z VAT. Uwaga: przeniesienie całości przedsiębiorstwa (lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa) jest wyłączone spod działania ustawy o VAT. Jednak organy podatkowe dość wąsko interpretują definicję zorganizowanej części przedsiębiorstwa (ZCP) – jeśli zakres przenoszonych składników nie tworzy samodzielnej zorganizowanej całości, fiskus uzna, że to nie jest ZCP, lecz zwykła dostawa towarów/usług podlegająca VAT.
• Podatek dochodowy (PIT/CIT): Po zmianie formy opodatkowania zmianie ulegnie sposób rozliczeń z fiskusem. Przychody nowej spółki będą opodatkowane CIT, a nie PIT, co rodzi zarówno korzyści, jak i obciążenia. Potencjalna korzyść to niższa stawka (np. 9% CIT dla małych podatników zamiast 19% liniowego PIT) oraz możliwość odroczenia opodatkowania – zysk pozostawiony w spółce nie podlega od razu opodatkowaniu u wspólnika. Jednak gdy zechce się sięgnąć po zyski, pojawi się podatek od dywidendy (19% PIT), co łącznie z CIT daje skuteczność opodatkowania ok. 26% (przy 9% CIT) lub 34% (przy 19% CIT). Trzeba też uwzględnić nowe przepisy o ukrytej dywidendzie – niektóre świadczenia wypłacane przez spółkę wspólnikowi lub podmiotom powiązanym mogą być uznane za ukrytą dywidendę i nie stanowić kosztu podatkowego spółki. Strata podatkowa z JDG nie przejdzie na spółkę – rozpoczyna ona historię podatkową od zera.
• Składki ZUS i zdrowotne: Obowiązki w zakresie ZUS różnią się zasadniczo w JDG i w spółce z o.o. Wspólnicy spółki z o.o. nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, o ile spółka ma co najmniej dwóch udziałowców. Jednoosobowy wspólnik nadal płaci ZUS jak przedsiębiorca. Uchwała SN z 2024 r. jednoznacznie potwierdziła, że dodanie drugiego wspólnika zwalnia z obowiązkowych składek, nawet przy dominującym 99% udziale pierwszego wspólnika. Wynagrodzenie członka zarządu podlega od 2022 r. tylko składce zdrowotnej 9%, natomiast świadczenia wynikające z umowy spółki nie są oskładkowane.
• Inne kwestie formalne: Koncesje, zezwolenia i umowy kontraktowe nie przechodzą automatycznie – spółka musi uzyskać je na własne dane lub przenieść na podstawie aneksów/umów. Pracownicy mogą podlegać art. 23^1 Kodeksu pracy – prawa i obowiązki przenoszą się na spółkę przy przejściu zakładu pracy.

Unikanie opodatkowania i obejście prawa – stanowisko organów i orzecznictwo

Przeniesienie działalności do spółki z o.o. może zostać uznane za próbę obejścia prawa lub unikanie opodatkowania w ramach klauzuli GAAR, która pozwala kwestionować czynności dokonane przede wszystkim w celu uzyskania korzyści podatkowej sprzecznej z celem przepisów. Organy mogą odmówić wydania interpretacji lub zastosować klauzulę, jeśli głównym celem jest korzyść podatkowa.

Działanie z uzasadnionych przyczyn vs. agresywna optymalizacja

Zmiana formy działalności może być legalna, jeśli ma realne uzasadnienie gospodarcze (np. ograniczenie odpowiedzialności osobistej, pozyskanie inwestora, sukcesja, wymogi rynku). Istnienie ubocznej korzyści podatkowej nie oznacza złamania prawa. Ciężar dowodu przy zastosowaniu GAAR spoczywa na organach – muszą wykazać sztuczność i sprzeczność z celem ustawy.

• Realistyczne uzasadnienie gospodarcze: Dokumentacja i analizy potwierdzające obiektywne potrzeby zmiany formy działalności zwiększają bezpieczeństwo prawne.
• Unikanie skrajnych rozwiązań pozbawionych treści ekonomicznej: Faktyczne wniesienie kapitału i prowadzenie realnej działalności w spółce minimalizuje ryzyko kwestionowania czynności przez organy.
• Konsultacja z doradcą lub opinia zabezpieczająca: W przypadku wątpliwości można wystąpić o opinię Szefa KAS, co daje pełną ochronę prawną.

Podsumowanie – bezpieczeństwo prawne takiego działania

• Legalność: Założenie spółki z o.o. i kontynuowanie działalności jest legalne, NSA potwierdził, że likwidacja JDG i wznowienie działalności w innej formie nie odbiera praw podatnika.
• Obowiązki przy likwidacji JDG: Należy prawidłowo zamknąć JDG – CEIDG, VAT, księgowość i ZUS.
• Transparentny transfer do spółki: Majątek, kontrakty i know-how należy przenieść w sposób jawny i udokumentowany.
• Podatki i składki po zmianie: Przewidzieć skutki podatkowe (CIT zamiast PIT, brak ZUS dla wspólników w spółce wieloosobowej, składka zdrowotna od powołania do zarządu).
• Ryzyko GAAR: Ocena intencji jest kluczowa – jeśli zmiana ma realny biznesowy powód, ryzyko jest niskie.
• Unikanie innych zobowiązań: Likwidacja JDG nie przenosi długów automatycznie na spółkę; próba uniknięcia zobowiązań jest ryzykowna.

Konkluzja: Przeniesienie działalności do spółki z o.o. może być przeprowadzone bezpiecznie, pod warunkiem zachowania formalności i uzasadnienia biznesowego. Obsługa dotychczasowych klientów przez nową spółkę jest legalna. Organy podatkowe nie kwestionują samej zmiany formy, reagują tylko przy czysto instrumentalnej optymalizacji.